Nastolatka u ginekologa. Gdy byłam nastolatką, wiedziałam, że nadejdzie ten dzień kiedy to będę musiała udać się do ginekologa. Roztaczająca się przed moimi oczami wizja badania ginekologicznego, jednocześnie mnie przerażała i zawstydzała. Jako, że mój blog skierowany jest do kobiet, głęboko wierzę, że na jego łamach rozgoszczą się również nastolatki. Baaa! Że znajdą one tu dawkę wiedzy, której w danym momencie swojego życia będą szukały.
Każdej z pacjentek - zarówno pełnoletniej, jak i małoletniej - przysługują określone ustawowo uprawnienia, które związane są z udzielaniem świadczeń zdrowotnych. Kwestie praw przysługującym dorosłym pacjentkom omówione zostały tu: katalog praw pacjenta.
No więc jak to jest z tą wizytą u ginekologa?
Jak jest z pacjentkami, które są małoletnie, tj. nie ukończyły 18 lat? Jakie one posiadają prawa? Czy nastolatka może sama pójść na wizytę do ginekologa?
Zasadniczo pacjentki pełnoletnie i małoletnie mają ten sam zakres uprawnień. Ważne jest jednak to, że inna jest ich realizacja w praktyce. Dlaczego? Ponieważ, respektowanie praw pacjentów małoletnich jest nierozerwalnie związane z poszanowaniem praw ich przedstawicieli ustawowych. Za pacjentki małoletnie czynności prawne wykonują tzw. przedstawiciele ustawowi. Wyodrębnić należy dwie kategorie przedstawicieli ustawowych:
- rodziców (reprezentują interesy biologicznych i przysposobionych dzieci)
- opiekunów prawnych (reprezentują interesy sierot oraz dzieci niepodlegających władzy rodzicielskiej).
Dlaczego tak się dzieje? Osoba małoletnia nie posiada - zgodnie z prawem cywilnym - pełnej zdolności do czynności prawnych.
Zdolność do czynności prawnych – zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, czyli do przyjmowania i składania oświadczeń woli mających na celu wywołanie powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Innymi słowy, jest to zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej (nabywania praw i zaciągania zobowiązań).
Niestety w naszym kraju pacjentka małoletnia - jako, że nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych - nie może samodzielnie np. zawrzeć umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych. Tym samym więc, nastolatka nie może samodzielnie udać się do ginekologa. Ubolewam nad tym, ponieważ zdaję sobie sprawę z tego, że dla wielu z Was może to stanowić barierę nie do pokonania. Nie każda z Was ma rodziców, którzy wyrażą zgodę na wizytę u ginekologa.
Szara strefa
Z doświadczenia wiem jednak, że istnieją lekarze, którzy przyjmują na wizyty lekarskie nastolatki bez przedstawiciela ustawowego. Nie będę dywagować z jakich powodów to robią. Chcę jednak wierzyć, że wynika to z realnej chęci pomocy pacjentce, a nie z ich niewiedzy prawnej, czy chęci zarobku.
A czy są sytuacje - zgodne z prawem - kiedy lekarz może zbadać i leczyć pacjenta niepełnoletniego bez zgody? Tak, są to jednak sytuacje wyjątkowe, gdy np. mamy do czynienia z bezpośrednim zagrożeniem dla życia pacjenta lub sytuacją niecierpiąca zwłoki. Bardzo dobrym przykładem takiej sytuacji będzie np. poród.
Prawo do informacji
Lekarz ginekolog ma obowiązek przekazać pacjentce, a w przypadku pacjentki małoletniej – jej przedstawicielowi ustawowemu, informację o jej:
- stanie zdrowia
- rozpoznaniu
- metodach diagnostycznych
- metodach leczniczych
- przewidywalnych następstwach zastosowania lub zaniechania zastosowania wskazanych metod diagnostycznych i leczniczych
- wynikach leczenia
- rokowaniu
Co ważne - pamiętajcie, że zakres informacji jest taki sam zarówno, gdy adresatem informacji jest pacjentka pełnoletnia, jak i wtedy gdy jest nim przedstawiciel ustawowy pacjentki. Nie budzi wątpliwości fakt, że pacjentka pełnoletnia jest uprawniona do bezpośredniego uzyskania informacji od ginekologa.
A co z pacjentką małoletnią?
W takiej sytuacji, adresatem informacji jest jej przedstawiciel ustawowy. Warto jednak przy tym dodać, że pacjentka która nie ukończyła lat 16, ma prawo do uzyskania od ginekologa informacji o swoim stanie zdrowia w zakresie i formie potrzebnej do prawidłowego przebiegu procesu diagnostycznego lub terapeutycznego.
Nie wiem czy wiesz, ale troszkę inaczej ma się sytuacja pacjentki małoletniej, która ukończyła 16 lat, ale nie ukończyła lat 18. W takiej sytuacji lekarz ginekolog ma obowiązek udzielić dwóch takich samych informacji, tj. małoletniej pacjentce oraz jej przedstawicielowi ustawowemu. Lekarz może to uczynić jednocześnie lub osobno.
Inne osoby poza pacjentką mogą uzyskać informację o stanie jej zdrowia tylko wówczas, gdy pacjentka lub jej przedstawiciel ustawowy wyrazi na to zgodę.
Zgoda na świadczenie zdrowotne – Nastolatka u ginekologa
Moja Droga, jest jeszcze jedna kwestia, którą chciałabym poruszyć - zgoda na udzielenie świadczenia zdrowotnego. Zgoda ta powinna być - zasadniczo - wyrażona przez samą pacjentkę. Niemniej jednak, jeśli pacjentka jest małoletnia wymagana jest tzw. zgoda zastępcza.
Co powinnaś o niej wiedzieć?
W interesującym nas kontekście zgoda zastępcza udzielana jest przez osobę inna niż zainteresowany, czyli Ty :)
Zgoda ta może występować w trzech formach:
- zgoda przedstawiciela ustawowego wyrażona za małoletnią pacjentkę, która nie ukończyła 16 lat
- zgoda opiekuna faktycznego wyrażona za małoletnią, która nie ukończyła 16 lat. Co ważne, na podstawie takiej zgody może być przeprowadzone wyłącznie badanie pacjentki. Jej zakres nie obejmuje zgody na wykonanie zabiegu operacyjnego lub zastosowanie metody leczenia lub diagnostyki stwarzającej podwyższone ryzyko dla pacjentki
- zgoda sądu opiekuńczego wyrażona w przypadku braku zgody jednego lub obu podmiotów uprawnionych do wyrażenia tzw. zgody równoległej.
Niestety zdaję sobie sprawę z tego, że tak ukształtowana sytuacja prawna może nie być dla Ciebie idealna. Jestem w stanie - bez chwili zastanowienia - przywołać kilkanaście przykładów sytuacji, w których jest ona wręcz niekorzystna. Jako kobieta - która kiedyś również była małoletnią pacjentką - chcę wierzyć, że sytuacja prawna młodych pacjentek została stworzona w trosce o ich bezpieczeństwo i dobro.
Zaglądaj do mnie częściej, jestem tu dla Ciebie :)
foto: freepik.com
